Angst regeert

Het vrije woord sterft in de eerste week van het nieuwe jaar een gewelddadige dood in het hart van Parijs. De voltallige pers staat op haar achterste benen, er worden cartoons van Charlie Hebdo doorgeplaatst in de ochtendkranten. Ieder redactioneel commentaar fulmineert over de nietsontziende aanslag en over het bewaken van de vrijheid van meningsuiting. Maar als straks de stille tochten zijn geweest, wat blijft er dan nog? Durft een cartoonist nog een scherpe tekening in te leveren bij zijn redactie, ook als die een religieuze insteek heeft? En durft die redactie zo'n tekening nog te plaatsen? Of vermijden we bepaalde thema's liever, onder het mom dat we niet onnodig kwetsend hoeven te zijn? Nu is er de veilige deken van het collectief protest, maar straks is het weer aan iedere redacteur of tekenaar om zelf te kiezen voor een scherpe of een veilige koers.
Hoe zeer nu ook benadrukt wordt dat we ons niet moeten laten leiden door angst en gevoelens in de onderbuik, in de praktijk passen we ons aan. Meer beveiliging, meer regels, meer toegangspoortjes, meer controles. En ook, bewust of onbewust, een voorzichtiger koers. Satire moet, maar laten we het dáár maar niet over hebben.
Het FD schrijft op haar sobere voorpagina '...we zullen ons moeten realiseren dat te verregaande maatregelen om onze vrijheid te beschermen diezelfde vrijheid juist ernstig kunnen beperken'. Dat is al lang het geval. Ooit, nog niet eens zo lang geleden, bracht je een vergeten tas op het station gewoon naar het Bureau gevonden voorwerpen. Nu wordt datzelfde station hermetisch afgezet en belt de beveiliging met de explosieven opruimingsdienst. Wie in een vliegtuig wil stappen of een bezoek aan de Tweede Kamer wil brengen, moet zijn schoenen en zijn riem afdoen en al zijn bezittingen in bakjes door een scanner duwen. Een beschamende procedure. Flesjes water en andere vloeistoffen uit je handbagage worden genadeloos weggegooid en een nagelknipper komt niet door de controle. Zo diep zijn we al gezonken. Angst regeert.
Ik ben geen held, ik klim niet op de barricaden. Maar ik vrees voor de toekomst van onze democratie en voor de toekomst van mijn kinderen. Hoe ziet hun wereld er uit als ik al lang tot stof ben vergaan? Ik maak me weinig illusies: wij passen ons aan, verscherpen onze regels en leven ondertussen steeds meer in angst. Angst om ons uit te spreken, angst om dingen op te schrijven, angst om grote evenementen te bezoeken, angst om vrij te zijn. De terroristen hebben al gewonnen. La liberté d'expression, elle est mort.