8 januari 2015

Angst regeert

Het vrije woord sterft in de eerste week van het nieuwe jaar een gewelddadige dood in het hart van Parijs. De voltallige pers staat op haar achterste benen, er worden cartoons van Charlie Hebdo doorgeplaatst in de ochtendkranten. Ieder redactioneel commentaar fulmineert over de nietsontziende aanslag en over het bewaken van de vrijheid van meningsuiting. Maar als straks de stille tochten zijn geweest, wat blijft er dan nog? Durft een cartoonist nog een scherpe tekening in te leveren bij zijn redactie, ook als die een religieuze insteek heeft? En durft die redactie zo'n tekening nog te plaatsen? Of vermijden we bepaalde thema's liever, onder het mom dat we niet onnodig kwetsend hoeven te zijn? Nu is er de veilige deken van het collectief protest, maar straks is het weer aan iedere redacteur of tekenaar om zelf te kiezen voor een scherpe of een veilige koers.
Hoe zeer nu ook benadrukt wordt dat we ons niet moeten laten leiden door angst en gevoelens in de onderbuik, in de praktijk passen we ons aan. Meer beveiliging, meer regels, meer toegangspoortjes, meer controles. En ook, bewust of onbewust, een voorzichtiger koers. Satire moet, maar laten we het dáár maar niet over hebben.
Het FD schrijft op haar sobere voorpagina '...we zullen ons moeten realiseren dat te verregaande maatregelen om onze vrijheid te beschermen diezelfde vrijheid juist ernstig kunnen beperken'. Dat is al lang het geval. Ooit, nog niet eens zo lang geleden, bracht je een vergeten tas op het station gewoon naar het Bureau gevonden voorwerpen. Nu wordt datzelfde station hermetisch afgezet en belt de beveiliging met de explosieven opruimingsdienst. Wie in een vliegtuig wil stappen of een bezoek aan de Tweede Kamer wil brengen, moet zijn schoenen en zijn riem afdoen en al zijn bezittingen in bakjes door een scanner duwen. Een beschamende procedure. Flesjes water en andere vloeistoffen uit je handbagage worden genadeloos weggegooid en een nagelknipper komt niet door de controle. Zo diep zijn we al gezonken. Angst regeert.
Ik ben geen held, ik klim niet op de barricaden. Maar ik vrees voor de toekomst van onze democratie en voor de toekomst van mijn kinderen. Hoe ziet hun wereld er uit als ik al lang tot stof ben vergaan? Ik maak me weinig illusies: wij passen ons aan, verscherpen onze regels en leven ondertussen steeds meer in angst. Angst om ons uit te spreken, angst om dingen op te schrijven, angst om grote evenementen te bezoeken, angst om vrij te zijn. De terroristen hebben al gewonnen. La liberté d'expression, elle est mort. 




1 januari 2015

Zinnen van 2014

Facebook en Google+ doen het ongevraagd voor je: je eigen jaaroverzicht maken. Hun slimme algoritmes combineren je best bekeken en gewaardeerde berichten en maken die tot 'het jaar van...'. Op Google+ betekende dat een jaaroverzicht gebaseerd op één week vakantie aan de Turkse Rivièra, want meer had ik daar niet gepost dit jaar. En Facebook had last van het tijdsverschil tussen Breukelen en Silicon Valley, waardoor enkele geliefden opeens een dag te vroeg jarig waren. Zo slim zijn die algoritmes dus ook weer niet. Niet iedereen is even blij met die ongevraagde jaaroverzichten trouwens, maar goed.
De vele terugblikken op 2014 maken duidelijk dat we een moeizaam jaar achter de rug hebben. Neerstortende vliegtuigen, fanatieke koppensnellers in het Midden-Oosten, een Russische leider die al te zeer terugverlangt naar de dagen van de Sovjet Unie, enge virussen in Afrika, politiegeweld in de VS, zinkende en brandende veerboten en ga zo maar door. Het was ook  het warmste jaar uit onze geschiedenis. Zonaanbidders vinden dat wellicht goed nieuws, maar volgens mij is het eigenlijk het zorgwekkendste bericht van het hele jaar. En wij hadden er weinig lol van: tijdens onze beide vakanties goot het van de regen.
Als alternatief voor dat obligate verjaardagenlijstje van Facebook nog even een eigen terugblik op een paar relevante zinnen uit  2014:

Geslaagd! Twee oudste dochters die hun middelbare school afmaken, diploma's ophalen en beginnen aan een opleiding die ze een nuttige plek in deze samenleving moet bezorgen. Met de vergrijzing in het achterhoofd is er hopelijk ook in de toekomst behoefte aan schoonheidsspecialistes en voedingsdeskundigen. Ik ben blij en trots. Ook op mijn ouders, dit jaar zomaar zestig jaar getrouwd. Al die jaren lief en leed gedeeld, steeds brozer maar nog steeds gek op elkaar.
Mannen van de rekening. Persoonlijk lichtpuntje te midden van de perfect storm rondom het beroep waar ik als communicatieadviseur dagelijks mee bezig ben: de berg kritische media-aandacht voor accountants levert een interview plus voorpagina op van een communicatievakblad. De cover halen van een tijdschrift kan van mijn lijstje 'to do in life'.
Getting better with age. Whisky en kaas wellicht. Maar een duim die op een ochtend zomaar vastzit, een rug die sinds een vakantie in Turkije zeer doet, overgewicht en een matige conditie: het lijf wordt er niet jonger op. Tijd voor stevig onderhoud in het nieuwe jaar. Maar dat voornemen heeft u vast ook.
Tomorrow, it will be sunny. Yeah right, leugenaars. Tien van de veertien dagen regen aan het meer van Lugano in Italië was niet afgesproken; dan is zo'n appartement ineens te klein. Gelukkig is er een onvermoeibaar één-vrouws-entertainmentteam om de kinderen toch een mooie vakantie te bezorgen: onze redder heet Melissa Heruer. Negen weken in je eentje een half vakantiepark moeten vermaken, als je negentien jaar oud bent. En dat tijdens de natste zomer in honderd jaar. Doe het maar na.
Te koop. Je prachtig ronkende Alfa Romeo moeten wegdoen om plaats te maken voor een driecilinder dreumes die in de praktijk vooral door je dochter wordt bereden: dieptepuntje 2014 voor deze petrolhead. Na vijf Italiaanse schonen op rij is het eco wat de klok slaat. En een auto delen werkt toch iets anders dan gedacht. Ik zit opeens weer in de trein. En ondertussen erg vaak op AutoScout.
We will never know. Ook Nederlanders kunnen speechen, dat blijkt maar weer. Schreef Timmermans die historische regels echt zelf, of schakelde hij toch vakkundige hulptroepen in? We will never know. Ondertussen bewaar ik mooie herinneringen aan een bijeenkomst met collega-speechschrijvers in Oxford; de gezamenlijke avond op een studentenkamer in Trinity College was om in te lijsten.
Look up. Geleefd worden door de iPhone, dat mag minder in het komende jaar. Belangrijkste voornemen voor 2015 en tegelijk het moeilijkste. Maar dit filmpje stond niet voor niks in de top tien van YouTube afgelopen jaar.