Afval van nu

'Kun jij er nog wat mee? Anders gooi ik het weg', zegt mijn immer vriendelijke zwager. Hij heeft een klein schoenendoosje in zijn hand. Pinco Palino maat zesentwintig, staat er op de zijkant. Maar er zitten geen kinderschoenen in. Het is zijn vroegere spiegelreflexcamera, compleet met twee originele objectieven. Een Minolta Dynax 505 Si Super, met autofocus, motordrive, automatische belichting en ingebouwde flitser. Alles ziet er uit als nieuw, want mijn zwager is voorzichtig met zijn spullen. Maar de camera ligt al jaren nutteloos in de kast, want er gaan filmpjes in en wie gebruikt die nog? Ook op Marktplaats is de waarde bijna nihil.

Nog niet zo lang geleden ging je met een camera en twee, drie of vier filmpjes van elk zesendertig foto's op vakantie. Je fotografeerde veel bewuster dan nu, want een filmpje was snel vol en tussendoor wisselen was omslachtig. Met de hand of motorisch terugwinden van je film, achterwand open, filmpje eruit, nieuw filmpje erin, filmlipje uittrekken en op de opwindspoel leggen, camera dicht en dan pas weer knippen. Thuis met je filmpjes naar de fotowinkel of de drogist, in zakken stoppen met je adres erop en een paar dagen later het geprinte resultaat ophalen. Het klinkt al bijna archaïsch, maar amper tien jaar terug was het nog doodnormaal.

Ik kreeg mijn eerste fototoestel van mijn vader, toen ik een jaar of zeven, acht was. Een Venaret boxje, dat foto's van zes bij zes centimeter maakte op rolfilm, Agfa 120, 100 ASA. Door een klein venstertje met rood glas achterop kon je zien bij welke foto je was, nadat je met de hand had doorgedraaid voor een volgende opname. Twaalf foto's op een filmpje, dan was het vol. Het toestel staat nog in mijn vitrinekastje. Mijn vader heeft er tijdens de politionele acties in Indonesië honderden foto's mee gemaakt. De filmpjes stuurde hij op naar Nederland, die werden door familie ontwikkeld en afgedrukt.
Later zat ik zelf naast mijn vader in de donkere kamer, een hoekje op de zolder. Wachtend naast het vergrotingsapparaat voltrok zich daar voor mij het wonder van de fotografie. Beeld voor beeld in het vage rode licht zien opkomen op een vel fotopapier in de bak met ontwikkelvloeistof. Na het fixeren en spoelen werd het vel papier in een apparaat geplaatst om droog en glanzend naar buiten te komen. Iedere foto deed ertoe, na zoveel handelingen.

Nu maak ik met een kaartje van vier of acht gigabyte per vakantie zo vijfhonderd tot duizend foto's, die snel en liefdeloos eindigen op de harde schijf van de computer. Liever nog maak ik alle plaatjes maar met de iPhone. Want als je je foto's niet op Facebook hebt gedeeld, ben je dan wel op vakantie geweest? De analoge Minolta reflexcamera, uitgebracht in 1998 en destijds honderden guldens waard, eindigt ondertussen in een kinderschoenendoosje. En daarna als onderdeel van de plastic soep in een verre oceaan. Alleen al om dat te voorkomen bewaar ik hem maar even. Hij is nog als nieuw. 

Uniform

Minister Frans Timmermans benadrukte in de optimistische laatste editie van Pauw & Witteman voor de zomerstop (die begint bij grootverdienende televisiejongens al in mei) dat onze kinderen heus in een mooie wereld opgroeien. Europa is welvarend en langer vreedzaam dan ooit tevoren. Maar de angst regeert. Twee dwazen die in Londen een jonge vader afslachten omdat hij een militair is, weten dat één smartphone genoeg is om de hele wereld te vertellen dat niemand zich veilig moet wanen. Ze krijgen ongetwijfeld navolging, helaas.

Een paar dagen eerder moest ik zelf naar Londen. Heen en terug moet je dan je flesje Spa Blauw achterlaten, je riem, portemonnee, horloge, telefoon en iPad in een bakje stoppen en je schoenen uittrekken. Alsof het gestuiter in de wat claustrofobisch makende Avro RJ85 CityJet niet vervelend genoeg is. Op de terugweg vergat ik het horloge af te doen, wat als extraatje een gezellige bodysearch opleverde. Het voor mijn collega aangeschafte potje Lemon Curd kon zo de prullenbak in, dat mocht niet in de handbagage. Vlak achter de douane kocht ik een nieuw potje, 30 cc kleiner ongeveer. Daar kun je dan blijkbaar geen bom meer van maken. Angst regeert.

Ik genoot evengoed van het gezelschap van enthousiaste speechschrijvers, in Londen samengekomen om elkaar te inspireren en het vak van ghostwriter naar een hoger plan te tillen. Onder hen ook Neerlands' meest gelauwerde speechschrijfster Annelies Breedveld, de vrouw die in 2011 generaal Van Uhm met een geweer het podium van TEDx op stuurde. Het leverde al bijna een miljoen hits op zijn TED-talk op. Recent tekende ze ook voor de prachtige 4 mei-speech van de generaal, die zijn uniform niet meer nodig heeft om indruk te maken. 

Speeches kunnen mensen ontroeren, overtuigen en in beweging brengen. Maar hoe goed geschreven ook, een speech heeft toehoorders nodig om effect te hebben. Daarom vond ik het zorgwekkend ook in Londen te constateren dat stadsbewoners anno nu het liefste niets ervaren van hun omgeving. Al reizend door de stad isoleren ze zich met hulp van oortelefoons, via witte snoertjes verbonden met de smartphone, die geluid voortbrengt dat alleen de eigenaar mag horen. Stoere schoudertassen en sneakers completeren het stadsuniform. Niet voor niets maken veel winkelruiten in het centrum reclame voor urban gear en urban clothing. De metropool maakt zijn eigen menstype: geen sociaal dier, maar een in zichzelf gekeerde junglebewoner. Met de juiste uitrusting gewapend voor het stadsleven en gericht op het vermijden van contact met soortgenoten. Iemand zomaar aanspreken is immers niet altijd zonder risico. Angst regeert.
Probeer zo'n junglebewoner maar eens te vertellen dat we in een vreedzame, mooie wereld leven. Dat vraagt om een knappe speech. En dan moeten die oortelefoons ook nog uit.

Original Turkish Imitation

Na enkele dagen steelse blikken in haar richting te hebben gezonden, trekt de Turkse ober op onze laatste avond de stoute schoenen aan en vraagt mijn oudste dochter om haar telefoonnummer. Blijkbaar gokt hij erop dat de boomlange jongeman naast haar haar broer is. Dat is een flinke vergissing. Teleurgesteld druipt hij af.
Terwijl in Nederland prins Pils voor de kroning zijn hermelijnen mantel aantrekt en zijn onderscheidingen opspeldt - een Elfstedenkruisje en een medaille voor het bijwonen van zijn eigen huwelijk - dompelen wij ons even onder in de wereld die all-inclusive Turkije heet. Acht dagen aan de Turkse Rivièra zorgeloos genieten van de zon, na de veel te lange Hollandse winter. Het resort waarin we verblijven is in de meivakantie een Nederlandse kolonie, met de daarbij behorende mores. 's Ochtends om zes uur claimen de eerste hotelgasten hun ligbedden aan de zwembadrand. En het is goed gebruik om een kwartier voor opening van het dinerbuffet al in de rij te gaan staan. Na een dag glimmend van de zonnebrand liggen in de zon kun je immers flink honger hebben 's avonds, ook al is er van vroeg tot laat een ruim aanbod van 'gratis' drank en voedsel.
Het toerisme is big business in de provincie Antalya; imposante resorts schieten als paddestoelen de grond uit in een regio die in een paar jaar tijd is uitgegroeid tot het vakantiemekka bij uitstek voor Europa en een deel van Azië. De zon schijnt er driehonderd dagen per jaar.
Het massatoerisme heeft ook een flinke boost gegeven aan de Turkse namaakindustrie. Kleding, schoenen, tassen, horloges, zonnebrillen: alles wordt hier gemaakt en voorzien van logo's van beroemde merken. Maar niets dat te koop wordt aangeboden is origineel; zelfs de lokale munteenheid lijkt een imitatie van de euro. De reisorganisatie organiseert dagtrips naar opticiens en juweliers die wel originelen verkopen, iets dat je blijkbaar met een kaarsje moet zoeken. En tegelijk zijn er andere uitstapjes naar een textielhal vol namaakkleding en de grootste imitatiemarkt van de provincie. Inmiddels gelooft de lokale bevolking bijna in de eigen namaak. 'In Holland much more expensive' benadrukt de verkoper van nep-Uggs die uiteindelijk voor twintig euro per paar van eigenaar verwisselen. Ja inderdaad, het origineel kost bij ons het tienvoudige. En een echte Breitling om de pols kost ongeveer honderd keer zoveel als de original Turkish imitations waarmee de talloze juweliers zijn gevuld. De verkopers benadrukken graag dat hun kwaliteit imitatie veel beter is dan die van de buren. Bizar om te ervaren hoe merkenrecht hier met voeten wordt getreden, zonder dat de regering ingrijpt. Maar het economisch belang is te groot. Turkije is een economische droom, in vergelijking met het zuchtende Europa. In 2010 en 2011 bedroeg de groei van de economie er respectievelijk negen en achteneenhalf procent. Vorig jaar was dat opeens nog maar ruim twee procent, want als de buren minder te besteden hebben lopen ook hier de inkomsten terug. De minister van Financiën haast zich om te benadrukken dat 2013 weer beter wordt. Want wat als de Turkse droom in duigen valt terwijl de hele kuststreek net is volgebouwd met marmeren toeristenpaleizen?
Voorlopig zitten de hotels vol en laven we ons gezamenlijk aan het resortbuffet. Op de laatste avond spenderen we nog wat euri in de plaatselijke bazaar, waar de verkopers zich opnieuw in bochten wringen om ons hun imitatie-artikelen aan te smeren. Onderweg terug naar het hotel treffen we de romantische ober, op weg naar het stadscentrum. Hij heeft zijn arm om een voluptueuze blondine geslagen, die zo te zien twee keer zo oud is als mijn achttienjarige dochter. 'You make me crazy', roept hij gulzig uit en zoent haar in de hals. Aan de Turkse Rivièra is ook de liefde soms namaak. Alleen de zon, die is ontzettend echt. We hebben er ongegeneerd van genoten.